Het hoofdaltaar van de abdij van Bornem staat in de steigers. Dat is nodig om het immense 19de eeuwse schilderij dat er hangt, te kunnen reinigen en conserveren. De ‘tenhemelopneming van Maria’ is een fantastische kopie naar Peter Paul Rubens. De conservatie is een initiatief van de Kerkfabriek en mede dankzij de projectsubsidies van onze Erfgoedcel Rivier&Land en het Vlaams Agentschap Erfgoed mogelijk gemaakt. Aangesteld voor deze opdracht is restauratrice Katrien Augustinus. We gaan graag met haar in gesprek.

U bent zelf van Bornem, dan moet deze opdracht toch wat met u doen?

“Ja, ik ben heel erg vereerd. Deze plek heeft altijd al een speciale plaats voor mij gehad. En ik kende de laatste abt, abt Leo, van deze abdij. Ik ben blij dat ik iets terug kan doen, voor hem en voor de abdij. Restauratie is vaak stil werk, eenzaam werk zelfs soms. Vooral in het atelier dan, hier komt wel eens bezoek langs en met de speciale momenten die de gemeente voorziet tijdens de restauratie, is er heel wat animo.”

Wie de restauratie van dit grote kunstwerk van dichtbij wil zien, kan hiervoor terecht tijdens speciale gratis kijkdagen, op woensdag 22 en 29 januari 2025, telkens tussen 14 en 16 uur in de abdij in Bornem.

Dat is goed nieuws?

“Absoluut. Men moet nu niet naar een groot museum om zo’n restauratie achter glas te zien, nu kruipt men gewoon mee op de stelling om de vorderingen van kortbij te zien en volgen. Hopelijk komen deze bezoekers later nog eens terug om de rest van de kunstschatten in de abdij te bewonderen. Of wie weet, zelfs als vrijwilliger om zo’n kostbaar erfgoed mee te helpen bewaren.”

Het bewaren of zelfs restaureren van dit schilderij, dat lijkt een hele opdracht. Hoe pak je zoiets aan?

“Het eerste wat ik doe, is altijd kijken of de verflagen goed gefixeerd zijn op de drager. Maar dat is bij dit schilderij helemaal perfect. De drager, het doek in dit geval, is ook in heel goede staat. Er zijn geen scheuren, doorzakkingen of vervormingen. Ook de verflaag is nog in heel goede conditie. De behandeling bestaat voornamelijk uit conserveren en reinigen. Eerst het oppervlaktevuil wegpakken, wat vrij gemakkelijk is met weinig risico. En dan het delicate deel, namelijk het verwijderen van de originele vernis. Die is zwaar vergeeld en vervuild. Maar deze oude protectielaag is oplosbaar en kan verwijderd worden. Hier en daar zitten nog hardnekkige stukjes vuil, die probeer ik dan stuk voor stuk weg te werken.”

Het verschil zie je direct?

“Ja, het geeft veel voldoening hé. Je ziet het schilderij terug in alle glorie en kleurenpracht herrijzen. Er komt weer diepte in het werk. Want uiteindelijk ben je toch een heel stuk van het visuele aspect kwijt met die dikke laag vuil en de laag sterk verkleurde oude vernis. Het is toch fantastisch als je nu terug de penseelstreken ziet? Hier is een zone, dat is met een penseel op een puntje dat geschilderd is. En op andere plaatsen, zie je dat, is met een platte borstel met hardere haren aangebracht. Dus je kunt zo zien dat die schilder verschillende penselen in zijn hand aanspreekt. Niet alleen het kunstwerk vertelt een verhaal, ook het schilderen zelf.”

Een schilder doet er soms jaren over, u moet deze opdracht in enkele weken klaren?

“Ja, er is toch wel enige tijdsdruk aanwezig. Maar ik doe het graag voor onze abdij. Het lijkt eentonig werk, maar dat is het eigenlijk niet. Ik wissel graag af. Zoals bij een puzzel. Soms heb ik goesting in een engel. En andere keren denk ik, ik zal dat kleed aanpakken. Als je een puzzel aan het maken bent, dat je dan een stukje daar, dan een stukje daar, en opeens komt dat samen en heb je een geheel. Maar mensen met meer structuur zullen misschien anders te werk gaan. Het is uiteindelijk het einddoel dat telt. En dat zal terug prachtig zijn.”

Dit interview is onderdeel van het delen van inspiratie over waarvoor je allemaal subsidie kan aanvragen. Erfgoedcel Rivier&Land biedt namelijk via een projectsubsidie financiële ondersteuning voor cultureel erfgoedprojecten. Je kan tot 2.000 euro subsidie aanvragen voor projecten die inzetten op het bewaren, borgen en/of ontsluiten van cultureel erfgoed. Jaarlijks zijn er twee subsidierondes met deadlines 30/04 en 31/10. Meer info via deze link.