TEGELFABRIEK WILLEBROEK: ERF-goed-WONEN

De omgevingsvergunning is ingediend 

IGEMO wil met de herbestemming van de erfgoedsite Tegelfabriek te Tisselt (Willebroek) op een toekomstgerichte manier innovatief wonen en erfgoedwaarden met elkaar verbinden.  

De resultaten van de vooroverlegmomenten met Agentschap Onroerend Erfgoed en de ambities van IGEMO leiden tot een hoge complexiteit in de herbestemming van de erfgoedsite. Daarom ging IGEMO, met ondersteuning van Team Vlaams Bouwmeester en via ad hoK – open oproep, op zoek naar een multidisciplinair team. Dit team onderzoekt wat, binnen het projectkader en rekening houdend met de financieel-economische haalbaarheid, de meest innovatieve en respectvolle herbestemming, kwalitatieve invulling en uitwerking van de voormalige tegelfabriek kan zijn. 

In september 2022 werd het ontwerpteam Stramien architectuur en ruimte cv – LMS Architecten aangesteld. Ze worden bijgestaan door studiebureau ABT voor bouwtechnische engineering en studiebureau IRS voor de stabiliteitsstudie. 

Door een intensief ontwerpproces in nauwe samenwerking met het Agentschap Onroerend Erfgoed en de dienst Ruimtelijke Ordening van de gemeente Willebroek kreeg de herbestemming zijn uiteindelijke vorm.  

De omgevingsvergunningsaanvraag werd in mei 2024 ingediend. 

Tegelstraat als hart van de site

De oorspronkelijke, als monument beschermde, machinehal wordt de centrale tegelstraat. De tegelstraat fungeert als spil waarbij het industriële verhaal van de tegelfabriek verweven wordt met het wonen. De toegangen naar de verschillende woonentiteiten worden rond deze ‘straat’ gecentraliseerd. Een bewuste keuze om ongedwongen contacten tussen de verschillende bewoners te stimuleren. 

De eerste twee traveeën van de machinehal worden gereconstrueerd op basis van de historische plannen en aanwezige bouwsporen. De machinekamer wordt hierbij opgevat als een tijdscapsule, waarbij de houten gebinten worden gereconstrueerd en opnieuw van een pannen zadeldak voorzien wordt. De mezzanine met machines wordt gereconstrueerd en fungeert als ontmoetingsplek voor de toekomstige bewoners. 

De aangrenzende directeurswoning wordt volledig behouden omwille van diens beeldbepalende grandeur en historische betekenis voor de tegelfabriek. De benedenverdieping blijft intact als huiskamer en dient als gemeenschappelijke ruimte voor de bewoners. De bovenverdieping en het zolderverdiep worden omgebouwd tot een duplexwoning. 

Behoud dorpsgezicht

De nieuwe woonfabriek is ontworpen volgens de footprint van de oude werkplaatsen, die als een kenmerkend lang volume onder zadeldak haaks op de Baeckelmansstraat stonden. Door een geknikte daklijn met zadeldaken toe te passen, wordt verwezen naar de historische bebouwing zonder deze te kopiëren. 

Aan de straatzijde sluit het bouwvolume aan op de te restaureren trapgevels van de oude tegelfabriek. Het gebruik van lichtkleurige ruitleien zorgt voor een verbinding met deze oude gevels en verwijst naar het industriële verleden van de site. Deze “woonfabriek” bevat tien wooneenheden van verschillende formaten, verspreid over drie bouwlagen.  

De tegelblok, grenzend aan de Vlaslaan, is ontworpen als een quasi vrijstaand en autonoom woonvolume met plat dak en drie bouwlagen. Hier bevinden zich, naast twee duplexappartementen, ook de collectieve voorzieningen voorzien zoals een gezamenlijke fietsenberging en gedeelde tuin- en afvalberging. 

In de melkerij wordt binnen het concept plaats voorzien voor clusterwonen en begeleid wonen. 

Op de kleinschalige site is gekozen voor compacte woonentiteiten en beperkte schaal om de leefbaarheid en dorpelijkheid te waarborgen. Er is bewust gekozen voor deelmobiliteit om het aantal individuele voertuigen te verminderen en de impact op de omgeving te minimaliseren. Naast het milieuvriendelijke en duurzame aspect komt er daardoor op deze site meer ruimte vrij voor een kwalitatieve buitenruimte. 

Wat met de cultuurgoederen? 

De voormalige tegelfabriek Rottiers is sinds 1998 een beschermd monument. De machines in de fabriek zijn verankerd in de ruimte en bijgevolg mee beschermd met het monument. Maar ook de roerende objecten zoals de overgebleven tegels die door Rottiers geproduceerd werden en de objecten zoals de mallen en malramen hebben erfgoedwaarde en zijn onlosmakelijk verbonden aan het productieproces en de site.  

IGEMO ontwikkelt momenteel een visie op de bewaring van de door Rottiers geproduceerde cementtegels, en de objecten die een sterke link hebben met het productieproces (zoals klein alaam, mallen, e.d.). Deze roerende goederen zijn zo onlosmakelijk verbonden met de Tegelfabriek dat ze bestemd worden als cultuurgoederen. Ze zijn mee beschermd met het monument en zullen ter plaatse worden bewaard.  

In het herontwikkelingstraject wordt getracht de geschiedenis, ziel en het functioneren van de site zo veel mogelijk beleefbaar te maken, zodat het erfgoedverhaal blijft voortleven. Dit wordt gerealiseerd door het integreren van historische elementen in het ontwerp zoals de machines, de machinekamer als venster op het verleden en de integratie van de ter plaatse geproduceerde en verhandelde tegels. Het project streeft ernaar de ter plaatse gevonden tegels te herintegreren op de site.  

Momenteel steken vrijwilligers de handen uit de mouwen om de talloze tegels die overgebleven zijn op de site te inventariseren. De tegels worden per soort in stevige bakken opgeborgen en geteld. Verschillende vrijwilligers hebben elk hun eigen reden om te komen helpen. Ontdek hun unieke verhalen hier.    

Volgende stappen 

Met het uithangen van het gekende gele aanplakbiljet is het openbaar onderzoek gestart op 2 juli 2024. Deze procedure loopt tot 31 juli 2024. Rekening houdende met de wettelijk voorgeschreven termijnen en administratieve behandeling, verwachten we begin december de omgevingsvergunning te ontvangen voor de ontwikkeling van de site.