Herbestemming Sint-Jan-de-Doperkerk in Tisselt

Het herbestemmingstraject

In overeenstemming met het goedgekeurde kerkenbeleidsplan, werd op 26 oktober 2022 door de Kerkfabriek besloten tot de herbestemming van de Sint-Jan-de-Doperkerk in Tisselt. De Kerkfabriek stelt, samen met de gemeente Willebroek hiervoor IGEMO aan om een traject op te starten om de herbestemming van de kerk te Tisselt te realiseren.

Tisselt is voor IGEMO vertrouwd terrein. Eerder ging IGEMO samen met de inwoners van Tisselt op zoek naar een toekomst voor de tegelfabriek Rottiers en de Melkerij Sint-Jan. Dat bleek een voltreffer, waarbij naast een aantal bezorgdheden, ook heel wat ideeën naar boven kwamen.

Met deze ideeën ging IGEMO eerder al aan de slag. Al gauw bleek dat veel van deze ideeën verder reikten dan de mogelijkheden voor de site van de tegelfabriek. Na een eerste overleg bleek de Kerkfabriek Sint-Niklaas Willebroek meteen gewonnen om met alle verzamelde informatie samen aan de slag te gaan.

Op 29 november 2022 organiseerde IGEMO, in kader van de heropwaardering van de dorpskern in Tisselt, samen met de Kerkfabriek Sint-Niklaas Willebroek en gemeente Willebroek een informatieavond voor het verdere traject van de herbestemming van de Sint-Jan-de-Doperkerk.

“Kerken zijn al sinds eeuwen een plaats van én voor de gemeenschap. Participatie is voor de toekomst van de kerken dan ook evident.” – Orane Sermeus, projectmanager Erfgoed

Inspiratieavond

De mening van de inwoners van Tisselt is voor IGEMO heel belangrijk. Tijdens een inspiratieavond op 27 april 2023 werd met meer dan 60 geëngageerde deelnemers nagedacht over een heractivatie van een historisch belangrijk gebouw, een uitzonderlijke kans, niet alleen voor de kerk als gebouw, maar ook voor de gemeenschap en het dorp als leefomgeving.

Tijdens de workshops werden de aanwezigen uitgedaagd om aan de hand van plan- en beeldmateriaal na te denken over het gebruik van de ruimte rondom de kerk en over de toekomstige invulling van de kerk zelf. Foto’s op schaal van gerealiseerde herbestemmingen en noodzakelijke interieurelementen konden geknipt en geplakt worden om de kerk in te vullen.

Doorheen de inspiratieavond blijkt al gauw dat heel wat inwoners de kerk in de toekomst als multifunctionele ontmoetingsplaats zien. Een ruimte waar plaats is voor een tentoonstelling, waar verenigingen activiteiten kunnen organiseren en waar plaats is voor spontane ontmoetingen.

Open Monumentendag 2023

Voor collega Orane Sermeus die actief is binnen in Intergemeentelijke Onroerend Erfgoeddienst (IOED) van IGEMO leek Open Monumentendag op 10 september 2023 het ideale moment om enkele ideeën in de praktijk om te zetten.

Onder de noemer “Met hart en ziel” legt Open Monumentendag dit jaar de nadruk op de link tussen onroerend en immaterieel erfgoed: de tradities, gebruiken en vakkennis die belangrijk zijn om door te geven aan toekomstige generaties.

Naast tentoonstellingen over de Zwarte hand en de tegelfabriek Rottiers, kunnen de bezoekers ook de verhalen over Tisselt ontdekken. Voor het volledige aanbod van Openmonumentendag 2023, kan je op deze link klikken.

Wat met de kerktoren?

Uit eerdere onderzoeken blijkt dat de kerktoren doorheen de jaren veel schade heeft opgelopen en instabiel is. Het restaureren van de toren vraagt een te hoge financiële investering. IGEMO gaat op zoek naar een alternatieve oplossing en lanceert op Open Monumentendag een bevraging bij de inwoners van Tisselt.

“Tijdens het participatiemoment bleek al snel dat de torenspits afbreken geen goede oplossing is.” – Inge D’Hoogh, projectmanager IGEMO

Hieronder kan je enkele pistes en inspiratie vinden voor de toekomst van de torenspits.

Wat denken jullie van een uitkijktoren zoals in Ettelgem?

In samenwerking met de Provincie West-Vlaanderen en Westtoer is binnen het programma Horizon 2025 de toren van de Sint-Eligiuskerk te Ettelgem geselecteerd als uitkijkpunt. De kerktoren zal deel uitmaken van een netwerk van uitkijkpunten, verspreid over de hele provincie. Met deze uitkijkpunten wil men de beleving van recreatieve routes verhogen, de aantrekkingskracht van steden en dorpen versterken en het toerisme in de regio verhogen.

Wil je het volledige verhaal ontdekken? Leer er alles over op de website van Urbain-ac. https://urbain-ac.be/mono/uitkijkpunt-ettelgem

Maar hoe zou dat eruit zien voor Tisselt? Bekijk hier het filmpje en ontdek het uitzicht vanop de kerktoren te Tisselt.

Een moderne spits zoals in Ferrieres?

De kerk in Ferrières kampte lange tijd met enorme gebreken, vooral het torenvolume en de torenspits waren er erg aan toe. Na verschillende noodinterventies overwoog de gemeente het bovenste stuk van de toren definitief te verwijderen en af te dichten met een plat dak. Het studiebureau Greisch kwam echter met een alternatief op de proppen. Een gedeelte van de toren werd vervangen door een gezandstraalde structuur in roestvrij plaatstaal die het silhouet van de bestaande kerktoren in ere herstelt.

Het plaatsen van de torenspits lokte heel wat nieuwsgierige kijkers. Ben jij ook nieuwsgierig? Neem dan een kijkje op de website van studiebureau Greisch:

https://www.greisch.com/nl/projet/sint-martinkerk-in-ferrieres-vervanging-van-de-klokkentoren/

Of een alternatief als lichtbaken zoals in Tilburg?

In 1992 werd de koperen spits van de Sacramentskerk verwijderd, omdat hij niet meer veilig was. Kort daarna werd de kerk aan de eredienst onttrokken en dreigde sloop. Het vooraanzicht van de kerk bleef uiteindelijk behouden, en om tot een nieuwe bekroning van de toren te komen werd een prijsvraag uitgeschreven. Het voorstel van Jos ten Brink – een glazen torenspits met dezelfde vorm als de oude – werd door de buurt en de lezers van het Brabants Dagblad als beste verkozen. Hij stelde ook voor om de toren in de avonduren van binnenuit te verlichten. Voor de uitvoering van dat plan is kunstenaar Sigrid Calon aangetrokken. De kleuren zullen op gezette tijden refereren aan bijzondere gebeurtenissen als roze maandag of carnaval. De nieuwe spits, met daarin een kunstwerk, is voorzien voor mei 2024.

Stem mee!

Alle bewoners van Willebroek konden hun stem uitbrengen tussen 10 september en 1 oktober 2023 via een stemformulier dat ze kunnen vinden bij Penneke Dop, Buurtwinkel en Jammie Lunchbar en ook online. Die resultaten worden verder verwerkt voor het vervolgtraject.

Hoe zit het nu met het verdere traject voor de herbestemming van de kerk?

In het najaar van 2023 worden aan de hand van dieptegesprekken met diverse actoren en stakeholders eventuele samenwerkingen in kaart gebracht. Alle ideeën worden verder gescreend op haalbaarheid en afgetoetst met het Bisdom en de gemeente Willebroek.

In functie van de resultaten gaat IGEMO dan in het voorjaar van 2024 gericht op zoek naar partners en middelen voor de realisatie van de herbestemming.